Vietnam Savaşı Nedir

1-)Alm. Vietnamesekrieg, Fr. Guerre Vietnamien, İng.Vietnamese War. Kuzey Vietnam’la ABD desteğindeki Güney Vietnam arasında 1955’ten 1975’e kadar devam eden çarpışmalara verilen ad.

Bir Fransız sömürgesi olan Vietnam’da Fransız idaresine karşı memnuniyetsizler giderek fazlalaştı. Kurulan Vietnam Ulusal Partisi Fransızların ülkeden kovulması için mücadele başlattı. Başarısız biri ayaklanma girişiminden sonra bu parti kapatıldı. Parti kapatılınca Vietnam Devrimci Gençlik Derneği adıyla teşkilatlanan komünistler bu mücadeleyi devam ettirdiler. Fransa bazı reformlar yapmak suretiyle idareye hakim olmak istediyse de, Ho ChiMinh tarafından Mayıs 1941’de kurulan Vietnam Bağımsızlık Cephesi 9 Mart 1945’te Fransız yanlısı Bao Dai’yi tahttan indirerek bağımsız bir cumhuriyet kurdu. 2 Mart 1946’da Ho Chi Minh yeni devletin başkanı ilan edildi. Fransa ile Vietnam Komünistleri arasında uzun mücadeleler devam etti. 20 Temmuz 1954’te toplanan Milletlerarası Cenevre Konferansında, Fransa ve Vietnam Bağımsızlık Cephesi (Vietminh) arasında ateşkes görüşmeleri yapıldı. Konferansta 17. paralel sınır olmak üzere Vietnam’ın Kuzey ve Güney Vietnam adıyla ikiye ayrılması kararlaştırıldı. Vietnam Demokratik Cumhuriyeti(Kuzey Vietnam) ve VietnamCumhuriyeti (Güney Vietnam) adıyla iki devlet kuruldu.

Kuzey VietnamCumhurbaşkanlığına Ho Chi Minh getirildi. SSCB ve Çin yanlısı bir politika takip eden Kuzey Vietnam’da yeni rejime karşı tepkiler başgösterdi. Komünist rejime karşı tepki gösteren kimselere baskı ve zulüm uygulandı. Bu insanlar Fransız kuvvetlerinin desteğiyle Güney Vietnam’a göçtüler. Fransızlar da Vietnam’ı terk ettiler. Ho Chi Minh’in uyguladığı reform programları da başarısızlıkla neticelendi. Ho Chi Minh eğiterek silahlandırdığı Vietkong adlı gerilla teşkilatı üyelerini Güney Vietnam’a göndererek yıkıcı eylemler tertipletti.

Güney Vietnam’da Devlet Başkanlığına seçilen Ngo Dinh Diem ülkede otoriter bir düzen kurmaya yöneldi. Uyguladığı yanlış politikalar sebebiyle kısa sürede halkın desteğini kaybetti. Bu durumu fırsat bilen Vietkong gerillaları eylemlerini gittikçe yaygınlaştırdılar. Diem kendi otoritesini sağlamlaştırmak ve Kuzeyli Komünist gerillalara karşı mücadele etmek için ABD’den askeri eleman ve araçlar aldı. 1960’ta Vietnam Milli Kurtuluş Cephesinin kuruluşu ve ülkedeki karışıklıkların artması üzerine, ABD idaresi Vietnam’a daha çok askeri personel gönderme kararı aldı. 1962 senesinin sonunda ABD’li askeri danışman sayısı 11.000’e ulaştı. ABD başkanı John F. Kennedy’in emriyle bu danışmanlar eğittikleri birliklerin yanında Vietnam gerillalarına ve diğer rejim muhaliflerine karşı savaşmaya başladılar.

ABD gizli haber alma teşkilatının perde arkasından yönlendirmesiyle Güney Vietnam’da karışıklıklar ve Diem idaresine karşı iç ve dış muhalefet gittikçe fazlalaştı. Nihayet 1 Kasım 1963’te yapılan askeri bir darbe Ngo Dinh Diem’in devrilmesi ve öldürülmesiyle neticelendi. Darbeden sonra iç karışıklıklar ve Vietkong gerillalarının eylemleri daha da fazlalaştı. Birbiri ardınca gelen başarısız hükumetler bu bunalıma çare bulamadılar. Güney Vietnam’daki askeri gücünü her gün biraz daha artıran ABD bu karışıklıklardan faydalandı. ABD Başkanı Lyndon B. Johnson, Ağustos 1964’te Kuzey Vietnam devriye botlarının Tonkin Körfezinde seyreden bir ABD destroyerine ateş açtığı iddiasıyla ABD Deniz Kuvvetleri uçaklarına Kuzey Vietnamı bombalama emrini verdi. ABD’nin fiilen girdiği Vietnam Savaşı 1965’ten sonra daha da hızlandı. ABD Denizden çıkarma yaparak Güney Vietnam ordusunun yanında savaşa katıldı. ABD’nin askeri varlığı 1965 sonunda 185.000, 1966 sonunda 390.000, 1967 sonunda 510.000, 1968’de 580.000’e Komünist Vietkong gerillalarıyla birlikte hareket eden Kuzey Vietnam ordusunun mevcudu ise 1965’te 135.000, 1966’da 210.000, 1967’de 280.000, 1968’de 320.000’e ulaştı. Güney Vietnamın 700.000 kişilik düzenli 200.000 kişilik milis kuvvetinden meydana gelen askeri gücü savaşın giderek şiddetlenmesini sağladı. B-52 ağır bombardıman uçaklarının da katılmasıyla 1965’ten 1968 senesine kadar geçen üç yıllık müddet içinde Kuzey Vietnam’a 500.000 ton bomba atıldı.

Üstün askeri güce ve modern silah ve donanıma sahip olan ABD ve Güney Vietnam orduları Kuzey Vietnam’a karşı üstünlük sağlayamadılar. Kuzey Vietnam ve Vietkong birlikleri 30 Ocak 1968’de 36 il merkezine karşı saldırı başlattılar. Bu saldırılar karşısında ABD ordusu başarı sağlayamadığı gibi önemli ölçüde kayıplar verdi. Bu durum karşısında ABD kamuoyunda savaşa karşı tepkiler giderek fazlalaştı. Bir iç savaşa girilmesini protesto için yürüyüşler, gösteriler ve toplantılar yapıldı. Aydınlar, kilise, işadamları, gençler ve yetişkinler tertipledikleri programlarla savaşı onaylamadıklarını açıkça ilan ettiler.

Savaşta beklenen başarının elde edilememesi ve kamuoyunun savaş aleyhtarı tepkileri üzerine başkan Johnson 31 Mart 1968’de 20. paralelin kuzeyinin bombalanmasının durdurulacağını ve başkanlık seçimlerine katılmayacağını bir televizyon konuşmasında açıkladı. Kuzey Vietnam’da askeri tırmanmayı durdurarak yumuşama eğilimini ortaya koydu. Ekim 1968’de başkan Johnson genel bombardımanı durdurma emrini verdi. ABD ile Kuzey Vietnam arasında barış görüşmelerinin Paris’te başlatılması hususunda anlaşmaya varıldı. Güney Vietnam’daki askeri çatışmalar azaldığı gibi, Kuzey Vietnamlıların güneye sızma hareketi de yavaşladı. ABD başkanlığına yeni seçilen Richard M. Nixon ve Güney VietnamCumhurbaşkanı Nguyen Van Thieu Haziran 1969’da Midway Adasında bir araya gelerek ABD askeri birliklerinin bir kısmının Güney Vietnam’dan geri çekileceğini açıkladılar. Güney Vietnam ordusunun, savaşı kendi başına sürdürmesi görüşünü benimseyen yeni ABD yönetimi ABD askeri gücünün giderek azaltılmasını kararlaştırdı.

Kuzey Vietnam devlet başkanı Ho Chi Minh Eylül 1969’da ölünce üç günlük ateşkes ilan edildi. Paris’te devam eden barış görüşmelerinde önemli bir gelişme kaydedilemedi. Ancak Güney Vietnam hükümeti, Ulusal Kurtuluş Cephesi ve Kuzey Vietnam hükümetiyle doğrudan görüşmeyi kabul etti. Bu gelişmeleri fırsat bilen ve kendi kamuoyundaki tepkileri susturmayı planlayan ABD yönetimi askeri birliklerini kademeli olarak Güney Vietnam’dan çekmeye devam etti.

1970 senesi ilkbaharında ABD ve Güney Vietnam birlikleri, Ho Chi Minh yollarındaki komünist üsleri ve kamplarını yok etmek bahanesiyle Kamboçya’ya saldırdılar. Savaş bütün Güneydoğu Asya’ya sıçradı. Kuzey Vietnam kuvvetlerinin komünist eğilimli Lao ülkesiyle birlikte, ABD destekli Vientiane hükumet birliklerine karşı savaştığı Laos’un kuzey kesimleri ABD savaş uçakları tarafından bombalandı. Bu yeni harekatlar da dünya ve ABD kamuoyunda tepkiyle karşılanınca, başkan Nixon 1971’de Güney Vietnam’dan bütün yabancı kuvvetlerin çekilmesini, ateşkes sağlanmasını ve esirlerin değiştirilmesini teklif etti. Fakat netice alınamadı. 1972 senesi içinde ABD’nin bütün kara askeri gücü Güney Vietnam’dan çekildi. Fakat hava ve deniz kuvvetlerinin bazı müdahaleleri devam etti. ABD’nin tek taraflı olarak çekilmesini fırsat bilen Komünist Kuzey Vietnam (Vietnam Demokratik Cumhuriyeti) 30 Mart 1972’de umumi bir saldırı harekatına girişti.

Güney Vietnam birçok yer kaybetti. Bu saldırıya ABD hava kuvvetleri şiddetle karşılık verdi. Kuzey Vietnam şimdiye kadar görülmemiş bir biçimde bombalandı. Güney Vietnam Ordusu da zırhlı malzeme, tanksavarlar ve topçu malzemeleriyle kuvvetlendirildi. Kaybedilen yerlerin birçoğu geri alındı. Barış görüşmeleri de Temmuz 1972’de yeniden başladı. ABD’li arabulucu Henry Kissinger’in çalışmalarına rağmen taraflar arasındaki görüşmeler Aralık 1972 ortalarında kesildi. Hanoi ve diğer Kuzey Vietnam şehirleri Aralık 1972’de ABD hava kuvvetlerinin 11 günlük bombardımanına uğradı. Ocak 1973’te başlayan görüşmeler 27 Ocak 1973’te Geçici Devrim Hükumeti, Kuzey Vietnam, Güney Vietnam ve ABD arasında bir ateşkes anlaşmasıyla neticelendi. Anlaşmaya göre Kuzey ve GüneyVietnam’da ateşkes yürürlüğe girecek, bütün ABD kuvvetleri çekilecek, üsler sökülecek, savaş esirleri serbest bırakılacak, ABD Güneye verdiği savaş malzemelerini artırmayacak, bölgede barışı milletlerarası bir kuvvet sağlayacak, Güney Vietnam’ın kendi geleceğini tayin etme hakkı tanınacak, takviye edilmemek kaydıyla Kuzey Vietnam birlikleri Güney Vietnam’da kalabilecekti. Bu anlaşmaya Haziran 1973’te 14 maddelik ikinci bir anlaşma daha eklendi.

Ateşkes anlaşmalarına rağmen çarpışmalar devam etti. ABD desteğinden mahrum kalan Güney Vietnam 1974’te savunamadığı uzak askeri mevzileri terk etmeye başladı. Ağustos 1974’te ABD Başkanı Nixon istifa edince GüneyVietnam lideri Thieu desteksiz kaldı. Komünist Vietkong gerillaları Güney Vietnam’da birçok il merkezini ele geçirdiler. Ocak 1975’te Komünistler umumi bir saldırı tehdidinde bulunarak Saigon’da üçlü bir hükumet kurma isteğinde bulundular. Kısa sürede geniş saldırıya geçerek Güney Vietnam’ın orta kesimlerine kadar işgal ettiler.

Güney Vietnam ordusu ağır ateş altında geri çekildi. Bazı şehirleri birbiri ardınca boşaltıldı. Paniğe kapılan halk güneye doğru göç ettiler. İşgalci komünistler de ele geçirdikleri yerlerde baskı ve zulüm uyguladılar. Güney Vietnam’daki Amerikalılar da havadan ve denizden kaçarak ülkeyi terk ettiler. Thieu 21 Nisan’da istifa ederek Tayvan’a sığındı. Güney Vietnam’da kalan idareciler de 30 Nisanda kayıtsız şartsız olarak teslim oldular. Geçici bir askeri hükumet kuruldu. Böylece Vietnam Savaşı fiilen sona erdi. 2 Temmuz 1976’da Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti adıyla Kuzey ve Güney Vietnam tek devlet halinde birleşti. Hanoi başşehir oldu.

Başta ABD olmak üzere SSCB ve Çin gibi çeşitli ülkelerin tahrik, teşvik ve destekleriyle ortaya çıkan ve kardeş kavgası olarak devam eden Vietnam Savaşı her iki tarafın da büyük kayıplar vermesine sebep oldu. Kuzey ve Güney Vietnam’da ölen, yaralanan ve evsiz kalan kimselerin sayısı yüz binleri buldu. Kırsal alanlar zehirlendi, ormanlar kimyasal silahlarla tahrip edildi, bombaların açtıkları büyük çukurlar ve patlamamış mayınlar ülkeyi bir harabe görünümüne soktu. Sulama sistemleri ve şehirler yıkıldı. Tarım, ticaret ve sanayi işlemez hale geldi. Savaşın ABD’ye maliyeti sadece 200 milyar doları buldu. 55.000 Amerikalı, 200.000 Güney Vietnamlı öldü. Vietkong gerillaları ve Kuzey Vietnamlılardan ise 725.000 kişi öldü. Güney Vietnam’dan sonra Kamboçya ve Laos’un da komünistlerin idaresine girmesi Güneydoğu Asya’daki güç dengesini değiştirdi. Birleşik Vietnam bölgenin etkili bir gücü durumuna geldi.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?